Warm-koudetraining

en andere vormen van prikkeltraining

Warm-koudetraining, of prikkeltraining, is een manier om het lichaam een kortdurende, kleine stress-prikkel te geven, waar het lichaam een zekere reactie op teruggeeft. Dit oefent het lichaam om weerstand op te bouwen voor situaties waar het lichaam een grotere vorm van stress te verwerken krijgt, -bijvoorbeeld door ziekteverwekkers- en deze door de geoefendheid makkelijker weer te boven komt. 

“Prikkels zoals warmte, kou, water, lucht en zon zorgen voor de aanmaak en opslag van afweerstoffen in de huid en het lichaam, om ze in een noodgeval snel te kunnen gebruiken.”

 

Waarom warm-koudetraining? 

• Het stimuleert, reguleert en balanceert lichamelijke functies zoals ademhaling, bloedsomloop (doorbloeding, bloeddruk, bloedvaten, hart, etc), warmtehuishouding, zenuwstelsel, spijsvertering, stofwisseling en het hormoonsysteem.
• Het afweersysteem wordt geactiveerd en versterkt: preventie tegen infecties. 
• Afharden: korte koude-toepassingen op een warm (!) lichaam zijn maatregelen om het lichaam af te harden. In een sterk, gezond en afgehard lichaam hebben ziekteverwekkers nauwelijks kans. Verderop kom ik hier nog wat gedetailleerder op terug. 
• Verhoogt het prestatievermogen, het uithoudingsvermogen, de stress-tolerantie, levensvreugde, levenskwaliteit en welbevinden. 
• Helpt bij vermoeidheid en uitputting:
• Het geeft een goeie dosis energie! Perfect als verfrissende onderbreking van bijvoorbeeld thuiswerk, thuisonderwijs, thuisklussen en huishouden. 

❄️

Welke oefeningen?

• Afhardingsoefeningen: vaak op blote voeten lopen, blootsvoets dauwlopen, blootsvoets sneeuwlopen, waterlopen, ademgymnastiek, droog borstelen met harde borstel, zonne’bad’, lucht’bad’, etc. 

• Kort naar de buitenkou zonder jas en eens de mouwen opstropen, ook als het koud is. Het idee dat we verkouden of anderszins ziek kunnen worden als we even zonder jas naar buiten gaan, is een fabeltje. De korte koudeprikkel op een warm lichaam, en daarna weer naar binnen, is een kortdurend stressmomentje voor je lichaam, en daarmee een goede uitdaging voor onder andere je immuunsysteem.

• Massage
• Met koud water wassen (lekker gewoonte van maken)
• Koud nadouchen
• Begietingen
• Wisselbaden, onderbeenbaden, armbaden, etc.
• Sauna met verschillende soorten afkoelmogelijkheden: koud water, koude lucht, sneeuw.
• Dampbaden
• Wikkels
• Kompressen

Om eindeloos en spelenderwijs mee te variëren. 

Al dan niet met gebruik van kruiden of andere producten die ons vanuit de schepping gratis of tegen geringe prijs ter beschikking staan. 

Zo eenvoudig, nagenoeg kosteloos, natuurlijk, en wetenschappelijk bewezen werkzaam is warm-koude-training! 

Sebastian Kneipp (niet de commerciële producten, maar een van de belangrijke Europese leefstijlvoorlopers van de 19e eeuw) had dat ook in de gaten en heeft ons hier veel over uitgelegd. Een beknopte samenvatting met enkele citaten uit het boek "Gesundheid aus eimem Guss" van Dr. med. Jürgen Birmanns, verkrijgbaar bij uitgeverij Emu: 

❄️

De huid en het mechanisme van prikkels

De huid is het grootste orgaan van de mens. Een uitscheidingsorgaan, ademorgaan en opnemend orgaan tegelijk, regulerend en beschermend. Via de huid grenzen we onszelf af, halen we informatie binnen, en delen we onszelf mede. Via de huid kan het lichaam tot zinvolle reacties komen. De huid reageert namelijk op prikkels: thermische (temperatuur), mechanische (druk, aanraking, vibratie, kriebel) en chemische prikkels. Via de huid nemen we op die manier de omgeving waar. 

Een prikkel leidt niet alleen tot een reactie van de bloedvaten (bijvoorbeeld bij koud water: eerst een samentrekking van de bloedvaten en daarna een betere doorbloeding in het hele lichaam, bij warm water: een verwijding van de bloedvaten), maar zorgt ook voor verdergaande reacties van zenuwstelsel en hormoonstelsel. Gespecialiseerde afweercellen scheiden boodschapperstoffen uit, wat een cascade aan gunstige chemische, lichamelijke reacties tot gevolg heeft. 

Via gevoels- en tastzenuwen in de huid wordt informatie aan het ruggenmerg en de hersenen doorgegeven. Dit heeft o.a. tot gevolg dat organen, die ver van de prikkel liggen, mee-reageren en eveneens tot verbeterde prestaties komen. 

Wanneer een prikkel de tolerantiegrens overschrijdt, ontstaat pijn: de bescherming tegen schade.

Het lichaam streeft naar een constante temperatuur van 37*C door warmte uitwisseling tussen inwendig en uitwendig. Temperatuurwaarneming via de huid voelt tussen gemiddeld 31-36*C neutraal, tussen 36-45*C wordt als warm waargenomen, boven 45*C als pijnlijk, tussen 17-31*C als koud, en onder 17*C als pijnlijk. 

Volgens neuroloog dr. Henry Head wordt pijn van inwendige organen, via de huid ‘gevoeld’. Alsof de huid op die plek pijn doet. Dat zou komen omdat dat orgaan en die huidregio aangestuurd worden door dezelfde zenuwbaangroep. Kneipps therapieën maken gebruik van die theorie. 

Via de huid bereik je talloze zenuwuiteinden en bloedvaatjes die net onder de huid liggen. Het lichaam reageert op huid-prikkels met o.a. verwijding of vernauwing van de bloedvaten, en versnelling of verlangzaming van de bloedcirculatie in de bloedsomloop. Prikkels zoals warmte, kou, water, lucht en zon zorgen voor de aanmaak en opslag van specifieke en aspecifieke afweerstoffen in de huid en het lichaam, om ze in een noodgeval te kunnen gebruiken. 

Tevens treden bij bepaalde prikkels koude rillingen of zweten op. Zweten stelt het lichaam in staat afvalstoffen uit te scheiden. Via waterbehandelingen en zweten is het lichaam in staat om ziekmakende stoffen in het bloed te ontbinden, en de ontbonden stoffen uit te scheiden (aan het water af te geven), zodat het bloed zijn weg weer ‘schoner’ kan voortzetten langs alle organen. 

Naast de doorbloedingsverandering in de huid en spieren, bewerken kortdurende stress-prikkels ook in inwendige organen en andere weefsels gunstige reacties. Langdurende stress maakt het lichaam zwak en vervolgens ziek. Maar bij kortdurende prikkeltraining, past het lichaam zich aan de verschillende prikkels aan. Het leert op de juiste manier te reageren, waardoor het lichaam ook niet meer zo gevoelig is voor ziekten en storingen in bredere zin. Storingen zoals weeromslag, thermische prikkels, schadelijke stoffen in lucht, omgeving en voedsel, ziektekiemen, virussen en bacteriën. 

Het lichaam wordt als het ware ‘gehard’: het gewenste effect. Want in een ‘afgehard, gesterkt’ lichaam hebben ziekteverwekkers doorgaans weinig kans, maar in een ‘verweekt, verzwakt’ lichaam, zullen ziekteverwekkers veel makkelijker toegang vinden. 

Ziekteverwekkers zijn er altijd en overal, om en in ons lichaam, in vele soorten en maten. Maar afhankelijk van de afweerkracht van ons lichaam, maken ze ons al dan niet ziek. In een sterk, gezond lichaam, maakt een ziekteverwekker ons niet of nauwelijks ziek, terwijl dezelfde ziekteverwekker ons in een zwak, ongezond lichaam wel ziek zou maken. 

❄️

Afharden van het lichaam?

In de laatste pakweg 200 jaar is de westerse mens, onder invloed van de industrialisering, op een hele andere manier gaan leven. Ons lichaam krijgt nu met hele andere invloeden te maken, dan wat de mens eigenlijk altijd gewend was tot nu toe. Bijvoorbeeld:

• We leven grotendeels binnenshuis, in plaats van -door de eeuwen heen- buiten op het land.
• We leven doorgaans in dichte, geïsoleerde huizen, in plaats van buiten, in tentjes, hutjes, of huizen met kieren en scheuren waar altijd wat frisse lucht naar binnen kwam. Aangenaam is het zonder meer! Ik ga liever ook niet terug naar dat hutje op de hei... alhoewel, soms... lijkt het me heerlijk! Maar het lichaam leert zodoende niet meer omgaan met deze soort van prikkels. 
• Centrale verwarming is een aangename en nuttige uitvinding, maar het heeft de omgevingslucht, temperatuur en luchtvochtigheid waarin we ons bijna de hele dag bevinden, veranderd vergeleken met eeuwenlang kampvuurtjes en haardvuren. 
• Het dragen van hoog gesloten kleding, mutsen, sjaals en wanten verhindert kou, lucht, zon en regen de huid te bereiken. In deze prikkelarme omgeving wordt het lichaam niet uitgedaagd tot nuttige reacties. In plaats van zo warm mogelijk in te pakken, is het zinvol om dagelijks een beetje frisse lucht en zon op onze huid toe te laten. 

Deze wijzigingen in menselijke leefstijl in de laatste 200 jaar, en daarmee de afname van prikkels op onze huid (zon, wind, regen, kou, etc), hebben invloed op het reactievermogen en adaptatievermogen van het lichaam. Het lichaam leert minder goed omgaan met de verschillende huidprikkels. Het lichaam ‘verweekt’, en zoals gezegd, het wordt hierdoor vatbaarder. 

Maar niet getreurd, hier kunnen we wat aan doen. We kunnen met een aantal kleine en leuke aanpassingen in ons dagelijks leven, het lichaam toch weer wat extra prikkels te verwerken geven en zo onze lichaamsfuncties versterken. 

Ideeën te over! Ook heel leuk met kinderen! 💦

❄️

De vijf Kneipp-pijlers

Kneipp had begrepen dat gezondheid en welbevinden afhankelijk is van veel factoren. Hij beschrijft 5 aandachtsgebieden: 

1. TRAINING - BEWEGING. Heeft een gunstige invloed op levensvreugde, sociaal welbevinden en immuunsysteem, en op nagenoeg alle orgaansystemen: spieren, skelet, zenuwstelsel, ademhalingsorganen, uitscheidingsklieren, spijsvertering, lymfestelsel, zintuigen, bloedsomloop / bloeddruk / hart. 
2. ORDE - REGELMAAT - INNERLIJKE ZINGEVING. Kneipp wist dat een gezonde geest en een geordend leven, leiden tot een gezond persoon: meer rust, tevredenheid en balans, minder lichamelijk lijden. Een gezondheidsbewust mens leeft in harmonie met de wetten van de natuur en oriënteert zich aan de scheppingswetten. Het lichaam kent vele ritmen: daggetijden, maandgetijden, jaargetijden, levenstijd, hartslag, ademhaling, etc. Het overvragen van lichamelijke prestaties, stress, ruzies, vermoeidheid, etc. leidt tot storingen in het lichaam en maken het lichaam ziek. 
3. VOEDING. Kneipp zag ook dat voeding voor een belangrijk deel bijdraagt aan gezond of ziek zijn, en raadt een dieet aan van rauwe volkoren granen, rauwe groenten/fruit en beperkt gebruik van dierlijke producten. De bereiding van gerechten zou eenvoudig en ongekunsteld moeten zijn. Hoe meer onze gerechten in de toestand blijven zoals de natuur ze ons geeft, des te gezonder ze zijn. Het is beter om eerst actief naar de onderliggende oorzaken van de ziektesymptomen te zoeken en zelfverantwoordelijk aan de genezing mee te werken, dan gelijk een tabletje tegen hoofdpijn of allergieën in te nemen. 

Basisprincipes voeding:  

• Kies voor minimaal bewerkt, biologisch voedsel, vrij van genetische manipulatie, chemicaliën, pesticiden en andere gifstoffen.
• Gevarieerd eten levert ons inname van een breed scala aan vitaminen, mineralen, spoorelementen en vezels. Daarom is variatie in je voeding onontbeerlijk. 
• Minstens een derde van de dagelijkse voeding vers en rauw eten, waar mogelijk ongeschild, goed gewassen. Fruit, groenten, salades, kruiden, granen, zaden en pitjes (al dan niet gekiemd), ongebrande noten, koudgeperste ongeraffineerde plantaardige oliën. 
• Natuurlijke, zuivere, minimaal bewerkte vetten zoals roomboter, room, koudgeperste oliën.
• Gebruik voor brood en andere meelproducten louter de nog kiemkrachtige (levende, onbehandelde), volledige, vers gemalen graankorrel. 
• Geconserveerde en bewerkte producten proberen te vermijden, zoals: 
• Witmeelproducten, waaronder witte rijst, witte pasta en wit of lichtbruin brood: ook vele soorten ‘bruin’ brood bevatten toch nog bloem.
• Geraffineerde suikers, siropen, diksappen, concentraten, preparaten en overige bewerkte of chemische zoetstoffen. Kwaliteitshoning is geen bewerkt product en is, met mate, niet schadelijk voor de gezondheid. 
• Fabrieksvetten zoals margarines, bewerkte / gezeefde oliën en vetten.
• Chemische en gemodificeerde ingrediënten. 
• Sappen en gekookt of gedroogd fruit (vooral bij lever-, gal-, maag- en darmgevoeligheid).
• Dierlijke eiwitten beperken. Als, dan beter biologisch, hormoonvrij, antibioticavrij, etc. 
• De bekende genotsmiddelen (tabak&co, maar ook koffie, zwarte thee, red-bull, snoep).

4. DE GENEZENDE CAPACITEIT UIT DE NATUUR BENUTTEN. Zonlicht, buitenlucht, kruiden. Voor elke kwaal groeit in onze schepping een kruid. Vers, of anders als thee, sap, tabletjes, in bad, olie en zalf. Misschien als homeopathisch middel, maar vooral ook in de pure, natuurgetrouwe, volledige vorm, met behoud van alle aan het kruid gegeven werkzame stoffen. 
5. DE GENEZENDE CAPACITEIT VAN WATER BENUTTEN: HYDROTHERAPIE. De watertherapie volgens Kneipp maakt op verschillende manieren gebruik van water, temperatuur en druk. Het is een actieve bloedvat-training met koud, warm, afwisselende, stijgende of dalende temperaturen. Het kan worden toegepast op het hele lichaam of alle afzonderlijke lichaamsdelen. Dat geeft vele creatieve variatiemogelijkheden. Door de regelmatige oefening wordt het lichaam tot zinvolle reacties uitgedaagd en door de bloedvattraining komen hart, bloedsomloop en overige organen tot een betere prestatie. Eenmalig of een paar maal trainen heeft weinig nut, het gaat om de herhaling. Door training kan je functies sterken. 

Succes bevindt zich in de gecombineerde inzet van alle 5 aandachtsgebieden

& 

er een leuk feestje van te maken.

❄️

Indicaties

Als ondersteunende methode kan de Kneipp-behandeling in alle klinische vakgebieden worden ingezet. 

Onder andere bij:

• Preventie door het versterken van het lichaamseigen afweersysteem
• Aandoeningen en storingen van hart, bloedvaten, bloedsomloop, doorbloeding, bloeddruk, hartkloppingen, hartritmestoornissen, chronisch koude voeten en handen, spataderen
• Aandoeningen en storingen van het bewegingsapparaat, artritis, artrose, jicht, reuma, osteoporose, slijtage
• Aandoeningen en storingen van de ademhalingswegen
• Verkoudheid, koorts, griep en andere infectieuze aandoeningen
• Slaapproblemen, verbeteren van rust en ontspanning
• Uitputting, vermoeidheid, spanningen, zowel lichamelijk als psychisch
• Hoofdpijn, migraine
• Menstruatieproblemen, gynaecologische functiestoringen, overgangsklachten
• Aandoeningen en storingen aan de nieren, urinewegen en prostaat
• Maag- darmproblemen, lever- en galproblemen, opgeblazen gevoel en gasvorming, kolieken, eetlust
• Storingen in de stofwisseling en uitscheidingsorganen, overgewicht, diabetes
• Lokale ontstekingsprocessen
• Huidaandoeningen
• Aandoeningen en storingen van het vegetatieve zenuwstelsel
• Allergieën
• Kinderziekten
• Postoperatieve nazorg

❄️

Contra-indicaties

• Bij ernstig hartfalen geen heet volbad toepassen. 
• Bij trombose en thromboflebitis geen lokale warmte of hitte toepassen. 
• Bij acute nierbekken- of blaasontsteking geen kou aan het onderlichaam toepassen. 
• Bij arteriosclerose in de benen (Perifeer Arterieel Vaatlijden / Etalagebenen) geen kou toepassen.
• Bij ernstige coronaire hartziekte (Angina Pectoris) geen kou toepassen. 
• Bij alle acute ziekten, bedreigende situaties, onverklaarde hevige pijn en noodgevallen is hydrotherapie niet de eerst aangewezen behandeling. Hier moet direct een nood-arts worden geraadpleegd. Waterbehandelingen zijn alleen dan zinvol als het lichaam in staat is te reguleren. 

❄️

Gouden regels

Voordat je aan de slag gaat, nog even op een rijtje wat Kneipp de gouden regels noemt.

Als deze leidraad in acht genomen wordt, is de watertherapie vrijwel bijwerkingsvrij. 

1. Kouprikkels alleen bij een warm lichaam aanwenden. Op koude huid of bij een rillend lichaam geen koude toepassen. Zo mogelijk voordien door activiteit voor opwarming zorgen. 
2. Na kouprikkels niet afdrogen (indien mogelijk). Het water alleen met de hand afstrijken. Door het niet-afdrogen herhaalt de koudwaterprikkel op de warme huid zijn werking door de ontstane verdampingskou. De oppervlakkige bloedvaten verwijden en vernauwen zich afwisselen, tot de huid droog is. Daarmee wordt een actieve en optimale bloedvattraining gegarandeerd. 
3. Na iedere kouprikkel is weer opwarmen belangrijk: in een warm bed, of d.m.v. massage, of beweging in kleding van natuurlijke materialen.
4. Voorkom twee toepassingen tegelijk. Een pauze van twee tot vier uur is belangrijk, anders komt het tot verkeerde reacties, of heffen de toepassingen elkaars werking op. Uitgezonderd bij koorts waarbij door series koude wassingen of koude kompressen de lichaamswarmte wordt onttrokken. 
5. Een uur voor of na de maaltijd geen watertherapie toepassen. 
6. Iedere grotere toepassing met lege blaas en darm uitvoeren.
7. Direct na sterke, grote toepassingen 1-1,5 uur bedrust nemen. 
8. Hoe kouder het water, des te korter de toepassing. Zo koud als mogelijk, en zo warm als nodig. Lauwwarm water is alleen bij zeer hoge koorts zinvol, om een koudeshock te vermijden. 
9. Voor maximale prikkelduur geldt het individuele reactievermogen: roodheid en pijn. Kouprikkels zijn seconden-toepassingen. 
10. Prikkelsterkte op de individuele lichamelijke gesteldheid en de warmtehuishouding aanpassen. Milde prikkels versterken de lichaamskracht, oversterke prikkels remmen de lichaamskracht. 
11. Met milde prikkels beginnen. In de loop van de behandeling, afhankelijk van individuele geoefendheid, de prikkelsterkte langzaam verhogen. Het lichaam past zich daarop aan, en is dan niet meer zo vatbaar voor ziekten en storingen in bredere zin. 
12. Met name bij gevoelige personen met warme toepassingen beginnen en via wisselwarmte geleidelijk aan kouprikkels wennen. 
13. Verst van het hart / verst van evt. aangedane zijde beginnen. De parallelle reactie benutten = de gelijke co-reactie van het evt. aangedane lichaamsdeel bij behandeling van het gezonde deel. 
14. Let altijd op de reactie van het lichaam, om verkeerde reactie te voorkomen. Nadien moet de huid goed doorbloed zijn (aangename roodheid door actieve vaatreactie / betere doorbloeding). Blijft de huid bleek of wordt de huid zelfs blauwig gemarmerd, dan is dat ongunstig en moet de behandeling worden gestopt. Ook bij hartkloppingen, duizeligheid, zwaktegevoel, aanhoudend koudegevoel moet worden gestopt. Welbevinden is de belangrijkste graadmeter. 
15. Individuele lichamelijke gesteldheid en contra-indicaties altijd in acht nemen. 
16. De behandeling vlot toepassen, maar niet hectisch. Geen dwang. Positief, geconcentreerd en rustig. Regelmatig en diep ademhalen. Praten vermijden. 
17. Zorg voor aangename kamertemperatuur, tocht vermijden. Rillen of ‘bevriezen’ voorkomen.
18. Niet in koud water blijven staan na begietingen, water laten aflopen in douche, wasbak of tuin.
19. Na warme toepassingen (armbad, onderbeenbad, warm zitbad, halfbad, driekwartbad, volbad) kort koud afspoelen. Daarna lekker onder de wol en nazweten.
20. Bij een Kneippkuur liefst niet met alleen bepaalde toepassingen werken, maar de vele variatiemogelijkheden benutten. (Opbouwend) drie tot vier verschillende toepassingen per dag zijn mogelijk, als de toestand van de persoon het toelaat. 
21. De lichaamstemperatuur heeft dagelijks een vast verloop met een op-warmingsfase (3:00-15:00 uur) en een ont-warmingsfase (15:00-3:00 uur). Goed om hierop te letten. Als behandelingen tegen-ritmisch worden uitgevoerd (dus ’s ochtends kou en ’s middags warmte) geeft dat sterkere reacties, wat soms wenselijk, maar soms ook onwenselijk is. 

❄️

Heel veel plezier! 🔥❄️💦

Ik ben heel benieuwd naar jullie ervaringen en tips! 

Heb je vragen, tips of feedback? Voel je vrij om contact met me op te nemen, of een reactie achter te laten.